Object

Abstract:

The presented work concerns the assessment of the effectiveness of active protection of the oak forest carried out as part of an ecological experiment. Heat-loving, luminous oak forests, the richest forest ecosystems in Poland in terms of flora, belong to one of the most endangered forest communities of the temperate zone, included in the priority natural habitats (code 91I0 *). In Poland, however, these are mostly communities of different origins and their stability was maintained by centuries of grazing. Only active protection, i.e. operations involving the removal of the undergrowth, illuminating the forest floor, along with the introduction of controlled grazing, can be an effective method of stopping the regression process. The main aim of the study was to assess the impact of such treatments, i.e. undergrowth removal and controlled grazing on the species richness, biodiversity and ecological structure of the herb layer and seed bank of an oak forest. The planned ecological experiment was to answer the questions frequently asked by foresters and nature protection services about the effectiveness of the applied treatments and the choice of the best one. Changes in selected ecological parameters of the herb layer of the forest were observed before and after one and three treatments, compared with the data from the control plots and the differences in the impact of individual treatments were also analyzed. The paper also presents changes in species richness, size, density and ecological structure of the soil seed bank. The four-year ecological experiment showed a significantly higher species density in the plots where the treatments were applied as compared to the control plot one year and three years after the treatments. The strongest stimulating effect of grazing alone on the frequency of oak-forest species was found, while both the removal and combination of treatments, also, although to a lesser extent, contributed to the increase in the frequency of this group of species. The stimulating effect of grazing and removal of undergrowth on most forest species included in the group of old forests was also noted. The treatments also affected the seed bank. More than twice as many species were recorded in the last year of the study. Compared to the first, this applies to all plots, but where grazing was used, this increase was threefold. There was also an increase in the number of seeds in the soil bank several times higher on the areas where the treatments were applied relative to the control area. The detailed research results presented in the paper on the reaction of the herb layer and the soil bank to the treatments clearly indicate the high efficiency of controlled grazing preceded by the removal of the undergrowth, which, with a well-managed shepherd management, can be carried out much less frequently than when it is the only active protection treatment.

Przedstawiana praca dotyczy oceny efektywności ochrony czynnej lasu dębowego przeprowadzonej w ramach eksperymentu ekologicznego. Ciepłolubne świetliste dąbrowy, najbogatsze pod względem florystycznym ekosystemy leśne w Polsce, należą do jednych z najbardziej zagrożonych zbiorowisk leśnych strefy umiarkowanej, zaliczane do priorytetowych siedlisk przyrodniczych (kod 91I0*). W Polsce są to jednak w większości zbiorowiska o zróżnicowanej genezie, a ich stabilność była utrzymywana przez wielowiekowy wypas. Jedynie czynna ochrona, a więc zabiegi polegające na usuwaniu podszytu, rozświetlaniu dna lasu, wraz z wprowadzeniem kontrolowanego wypasu mogą być skuteczną metodą zatrzymania procesu ich regresji. Głównym celem pracy była ocena wpływu takich zabiegów, tj. usuwania podszytu i kontrolowanego wypasu na bogactwo gatunkowe, bioróżnorodność i strukturę ekologiczną runa i banku nasion lasu dębowego. Zaplanowany eksperyment ekologiczny miał odpowiedzieć na zadawane często przez leśników i służby ochrony przyrody pytania, dotyczące efektywności stosowanych zabiegów oraz wyboru najlepszego z nich. Obserwowano zmiany wybranych parametrów ekologicznych runa lasu przed oraz po jedno, i trzykrotnie wykonywanych zabiegach, porównując z danymi z powierzchni kontrolnych oraz analizując również różnice w oddziaływaniu poszczególnych zabiegów między sobą. W pracy przedstawiono także zmiany w bogactwie gatunkowym, wielkości, zagęszczeniu i strukturze ekologicznej glebowego banku nasion. Trwający cztery lata eksperyment ekologiczny wykazał istotnie wyższe zagęszczenie gatunków na powierzchniach, gdzie stosowano zabiegi w stosunku do powierzchni kontrolnej w rok oraz po trzech latach po wykonaniu zabiegów. Stwierdzono najsilniej stymulujący wpływ samego wypasu na frekwencję gatunków dąbrowowych, przy czym zarówno usuwanie, jak i połączenie zabiegów, również choć w mniejszym stopniu, przyczyniało się do wzrostu frekwencji tej grupy gatunków. Zanotowano również stymulujący wpływ wypasu i usuwania podszytu na większość gatunków leśnych zaliczanych do grupy starych lasów. Zabiegi wpłynęły również na bank nasion. Zanotowano ponad dwukrotnie więcej gatunków w ostatnim roku badań w porównaniu z pierwszym i dotyczy to wszystkich powierzchni, przy czym tam, gdzie zastosowano wypas wzrost ten był trzykrotny. Stwierdzono także wzrost liczby nasion w glebowym banku kilkakrotnie wyższy na powierzchniach gdzie zastosowano zabiegi w stosunku do powierzchni kontrolnej. Przedstawione w pracy szczegółowe wyniki badań, dotyczące reakcji runa i banku nasion dąbrowy na zabiegi, jednoznacznie wskazują na wysoką efektywność kontrolowanego wypasu poprzedzonego usunięciem warstwy podszytu, który to zabieg przy dobrze prowadzonej gospodarce pasterskiej można przeprowadzać znacznie rzadziej niż w przypadku, gdy jest to jedyny zabieg ochrony czynnej.

Additional notes:

Zawiera bibliografię ; Zawiera ilustracje ; Streszcz. ang.

Identifier:

oai:bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl:4938

Computer catalogue:

click here to follow the link

Language:

pol

Degree name:

doktor

Date obtained:

23.03.2022

Degree grantor:

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Supervisor:

Jankowska-Błaszczuk, Małgorzata

Field:

Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych

Scientific disciplines:

Nauki biologiczne

Faculty:

Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych

Type:

rozprawa doktorska

Access rights:

tylko w Oddziale Informacji Naukowej

Publication status:

niepublikowana