Obiekt

Tytuł odmienny:

Onomasiological analysis of verbal expressives in Slavic languages (on the material of Polish, Ukrainian and Croatian)

Abstrakt:

Rozprawa doktorska pt. Analiza onomazjologiczna ekspresywów werbalnych w językach słowiańskich (na materiale języka polskiego, ukraińskiego i chorwackiego) poświęcona jest badaniu ekspresywów werbalnych jako znaków emocjonalno-wolicjonalno- sensorycznych, służących albo do najkrótszego i najbardziej bezpośredniego wyrażania emocji, woli i doświadczeń zmysłowych, albo do demonstracji takich stanów u osób trzecich. W przedstawianej koncepcji ekspresywy rozpatrywane są na podstawie jedności ich funkcji semiotycznej jako jedna klasa werbalnych znaków treści niepojęciowych. Głównym celem jest ukazanie ich funkcji w języku polskim, ukraińskim i chorwackim w ramach procedur werbalizacji treści niepojęciowych, a mianowicie: wyobrażeń o stanach emocjonalnych, aktach woli i wrażeniach zmysłowych. Układ pracy odzwierciedla strukturę badania. Dysertacja składa się ze wstępu, trzech rozdziałów, zakończenia i bibliografii. Pierwszy rozdział (teoretyczno-metodologiczny) zatytułowany Treści niepojęciowe jako składowa kognitywnego obrazu świata, otwiera dyskusja nt. definicji i opisu typów treści pojęciowych i niepojęciowych wchodzących w skład kognitywnego obrazu świata z uwzględnieniem wyobrażeń o stanach emocjonalnych, aktach woli i wrażeniach zmysłowych jako obiektów ekspresji semiotycznej, w szczególności zaś werbalizacji wyrażanej poprzez znaki języka i wypowiedzi w mowie. Drugi rozdział Ekspresja werbalna treści niepojęciowych jako quasi-nominacja oraz quasi-predykacja stanowi rozważania nt. dotychczasowego stanu badań nad ekspresywami werbalnymi jako emocjonalno-wolitywnymi jednostkami językowymi (interiekcjami, wykrzyknieniami, onomatopejami itp.) o semantyce niepojęciowej. W tym rozdziale została zaproponowana własna konceptualizacja pojęcia ekspresji werbalnej jako procedury pośredniej pomiędzy nominacją a predykacją oraz kolejno typologia semiotyczno- pragmatyczna i semantyczna ekspresywów werbalnych jako specyficznych jednostek językowych. W trzecim rozdziale zatytułowanym Pragmatyczno-funkcjonalna analiza ekspresywów werbalnych na podstawie trzech internetowych korpusów językowych – Narodowego Korpusu Języka Polskiego (http://nkjp.pl/), Корпусу української мови (http://korpus.org.ua/) oraz Hrvatskog nacionalnog korpusa (http://filip.ffzg.hr/cgi-bin/run.cgi/first_form), a także tekstów z różnych dyskursów (przede wszystkim tekstów literackich i potocznych) została przeprowadzona analiza onomazjologiczna oraz typologiczna ekspresywów
werbalnych. Zostało dokonane zestawienie łącznie ponad dwóch i pół tysiąca wypowiedzi polskich, ukraińskich i chorwackich. Materiał został podzielony wg zasady pragmatycznej zaczynając od ekspresywów wyrażających wyobrażenia emocjonalne poprzez ekspresywy wolitywne do ekspresywów sensorycznych. Ponadto zostały wyróżnione dwa podtypy ekspresywów o charakterze mieszanym, czyli ideofony emocjonalne (łączące cechy onomatopei i emocjonalnego ekspresywu) i ideofony wolitywne (wolitywna ekspresja na podstawie onomatopei). W grupie ekspresywów emocjonalnych zostały wyróżnione podgrupy wyrażające:  pobudzenie / zaskoczenie przez bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne  zdziwienie / zainteresowanie / przejęcie się  radosne podniecenie  bierne negatywne pobudzenie  ohydę  agresywne pobudzenie  przygnębienie / zmartwienie / wątpienie  niedowierzanie / zdystansowanie się / ironię Ekspresywy wolitywne zostały podzielone na:  fatyczne  perswazyjne. W obrębie ekspresywów sensorycznych wyróżnione zostały:  akustyczne ideofony dźwiękonaśladowcze  akustyczne ideofony czynnościowe  ideofony nieakustyczne Do grupy ideofonów emocjonalnych weszły jednostki charakterze:  ekspresji niewerbalnych odgłosów jako wyrazów stanów emocjonalnych  celowej imitacji sensoryczno-emocjonalnej ekspresji werbalnej Wśród ideofonów wolitywnych znalazły się ekspresywy werbalne demonstrujące przejawawy woli albo wyrażane niewerbalnie, albo za pomocą różnego rodzaju jednostek onomatopeicznych demonstrujące:  zwrócenie uwagi rozmówcy na siebie czy zaistniałą sytuację  różnego rodzaju gry akustyczne  ekspresywy służące do przywoływania albo przeganiania istot. Badania zostały podsumowane w zakończeniu i pozwoliły na wyciągnięcie wniosków o charakterze typologicznym i kontrastywnym w zakresie omawianych języków słowiańskich.

The doctoral dissertation entitled Onomasiological analysis of verbal expressives in Slavic languages (on the material of Polish, Ukrainian and Croatian) is devoted to the study of verbal expressions as emotional-volitional-sensory signs, serving either as the shortest and most direct expression of emotions, will, and sensory experiences, or to demonstrate such states to third parties. In the concept presented here, expressives are considered based on the unity of their semiotic function as a single class of non-conceptual verbal signs. The main aim is to show their function in Polish, Ukrainian, and Croatian within the procedures of verbalization of non- conceptual content, namely: representations of emotional states, acts of will, and sensory impressions. The layout of the work reflects the structure of the study. The dissertation consists of an introduction, three chapters, a conclusion, and a bibliography. The first chapter (theoretical and methodological) entitled: Non-conceptual content as a component of the cognitive image of the world, opens with a discussion on the definition, and description of the types of conceptual and non-conceptual content of the cognitive worldview. These include representations of emotional states, acts of will and sensory impressions, acts of will, and sensory impressions as objects of semiotic expression, in particular a verbalization expressed through language signs and utterances in speech. The second chapter Verbal expression of non-conceptual content as quasi-nomination and quasi-prediction is a consideration of the current state of research on verbal expressions as emotional-volitional linguistic units (interjections, exclamations, onomatopoeia, etc.) with non- conceptual semantics. This chapter proposes its conceptualization of the notion of verbal expression as an intermediate procedure between nomination and predication and, in turn, a semiotic-pragmatic and semantic typology of verbal expressives as specific linguistic units. The third chapter entitled Pragmatic-functional analysis of verbal expressions, is based on three online language corpora - the National Corpus of the Polish Language (http://nkjp.pl/), Корпусу української мови (http://korpus.org.ua/), and Hrvatskog nacionalnog korpusa (http://filip.ffzg.hr/cgi-bin/run.cgi/first_form), as well as texts from various discourses (primarily literary and colloquial texts) considered for the onomasiological and typological analysis of expressives. A total of more than two and a half thousand Polish, Ukrainian and Croatian statements were collated. The material was divided according to the pragmatic principle, starting from expressives of emotional imagery, through volitional expressives to sensory expressives. In addition, two subtypes of mixed expressives have been distinguished, namely emotional ideophones (combining features of onomatopoeia and emotional expression) and volitional ideophones (volitional expression based on onomatopoeia).
Within the group of emotional expressives, subgroups expressing: • arousal/surprise by internal or external stimuli • surprise / interest / preoccupation • joyful excitement • passive negative arousal • disgust • aggressive arousal • gloom / worry / doubt • disbelief / distancing / irony Volitional Expressives have been divided into: • phatic • persuasive. Within the sensory expressives, the following are distinguished: • acoustic mimetic ideophones • acoustic functional ideophones • non-acoustic ideophones The group of emotional ideophones included character units: • expressives of non-verbal noises as expressions of emotional states • intentional imitation of sensory-emotional verbal expression Among the volitional ideophones were verbal expressives demonstrating manifestations of will either expressed non-verbally or employing various types of onomatopoeic units demonstrating: • drawing the interlocutor's attention to oneself or the situation at hand • various types of acoustic games • expressives used to summon or chase away creatures.
The research is summarized in the conclusion and has allowed conclusions to be drawn of a typological and contrastive nature in the Slavic languages discussed.

Uwagi:

Zawiera bibliografię ; Streszcz. ang.

Identyfikator:

oai:bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl:8923

Katalog komputerowy:

kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

pol

Uzyskany tytuł:

doktor

Data uzyskania stopnia:

26.01.2023

Instytucja nadająca tytuł:

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Promotor:

Leŝak, Oleg (1962- )

Recenzent:

Komorowska, Ewa Barbara ; Wojtczuk, Krystyna

Dziedzina nauki:

Dziedzina nauk humanistycznych

Dyscyplina naukowa:

Językoznawstwo

Wydział:

Wydział Humanistyczny

Typ:

rozprawa doktorska

Prawa dostępu:

tylko w Oddziale Informacji Naukowej

Stan publikacji:

niepublikowana