Object

Abstract:

Książka Agnieszki Rosińskiej-Mamej zatytułowana „Przepraszam, ma pan może długopis?”. Prośba we współczesnej polszczyźnie, cz. 2: Jak proszą osoby star(sz)e i młod(sz)e stanowi uzupełnienie wydanej przez autorkę w 2019 roku publikacji „Przepraszam, ma pan może długopis?”. Prośba we współczesnej polszczyźnie, cz. 1: Prośba jako makroakt mowy. Obie części książki dotyczą prośby, która postrzegana jest w nich jako gatunek mowy realizowany w praktyce komunikacyjnej współczesnych Polaków w postaci – mniej lub bardziej rozbudowanych – makroaktów mowy. Monografia z 2019 r. zawiera szczegółową charakterystykę (semantyczną, formalnojęzykową i pragmatyczną) mikroaktów mowy używanych w obrębie makroaktów próśb, między innymi uzasadnień prośby, przeproszeń, aktów skupiających uwagę na komunikacie czy pytań o możliwość spełnienia prośby. Głównym celem drugiej części monografii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy wiek nadawcy wpływa na sposób formułowania prośby (na kształt makroaktu prośby). Szczegółowe cele badawcze wskazane przez autorkę to przede wszystkim ustalenie, czy makroakty próśb tworzone przez seniorów, czyli osoby, które wkroczyły w okres „późnej dorosłości”, różnią się od makroaktów próśb stosowanych przez młodzież (adolescentów), na czym polegają ewentualne różnice, czy makroakty tworzone przez te dwa – w pewnym sensie – „skrajne” pokolenia mają specyficzne cechy, jakie czynniki mogą decydować o wykształceniu się tych specyficznych właściwości. Aby zrealizować wyznaczone cele, autorka przeprowadza analizę porównawczą makroaktów próśb sformułowanych przez wymienione pokolenia. Prośby te zestawia również z ogólnym modelem makroaktu prośby (opisanym w 1 części monografii) oraz z makroaktami ilustrującymi mowę pokolenia średniego (osób w średnim wieku), którego język traktuje się jako normę, język standardowy. Według autorki „wiek” to złożona kategoria biologiczno-społeczno-kulturowa. To powoduje, że opis wniosków płynących z przeprowadzonych analiz językowych autorka poprzedza refleksjami na temat usytuowania seniorów i adolescentów w hierarchii społecznej, obrazu społecznego, kulturowego i językowego obu pokoleń, postaw społecznych wobec tych grup wiekowych, a także relacji międzygeneracyjnych. Rozdziały poświęcone prośbom ilustrującym mowę pokolenia seniorów i pokolenia młodzieży zawierają również krótką charakterystykę tych dwóch etapów ontogenezy (wymiar biologiczny, poznawczy, psychospołeczny) oraz informacje na temat cech mowy osób starszych i adolescentów. Publikacja zainteresuje osoby zajmujące się pragmatycznymi aspektami komunikacji, grzecznością językową, stylistyką, biolektami, w tym gerontolektem i młodomową. Skierowana jest między innymi do językoznawców, logopedów, nauczycieli polonistów, a także studentów kierunków humanistycznych i społecznych czy opiekunów osób starszych. Przedstawione w niej wnioski mogą być wykorzystane również w kształceniu interdyscyplinarnym i w badaniach międzykulturowych.

Table of contents:

Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. Adolescenci i seniorzy jako nadawcy próśb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1.1. Podobieństwa i różnice generacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1.2. Charakterystyka młodego pokolenia (młodzieży) . . . . . . . . . . . . . . . . 51
1.3. Charakterystyka starszego pokolenia (seniorów) . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2. Jak proszą adolescenci? Makroakt prośby w mowie młodzieży . . . . . . . . . 75
2.1. Ogólna charakterystyka prośby werbalizowanej przez młodszych nadawców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2.2. Uzasadnienia prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
2.3. Formy adresatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.4. Akty mówiące o tym, że spełnienie prośby nie jest (zbyt) kosztowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
2.5. Zapowiedzi prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
2.6. Pytania o możliwość spełnienia prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
2.7. Akty mowy o funkcji skupiania uwagi na komunikacie . . . . . . . . . . . 196
2.8. Przeproszenia wchodzące w skład makroaktu prośby . . . . . . . . . . . . 207
2.9. Wypowiedzi naprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
3. Jak proszą seniorzy? Makroakt prośby w mowie osób star(sz)ych . . . . . . . 221
3.1. Ogólna charakterystyka prośby werbalizowanej przez starszych nadawców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
3.2. Uzasadnienia prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
3.3. Formy adresatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
3.4. Pytania o możliwość spełnienia prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
3.5. Zapowiedzi prośby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
3.6. Akty mowy mówiące o tym, że spełnienie prośby nie jest (zbyt) kosztowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
3.7. Przeproszenia wchodzące w skład makroaktu prośby . . . . . . . . . . . . 302
3.8. Akt mowy o funkcji skupiania uwagi na komunikacie . . . . . . . . . . . . 311
3.9. Wypowiedzi naprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Objaśnienia używanych oznaczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Rozwiązanie stosowanych skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Źródła cytowanego materiału przykładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

Place of publishing:

Kielce

Physical description:

356 s.

ISBN:

978-83-7133-953-0

Publisher:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Date issued:

2021

Identifier:

oai:bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl:7939 ; doi:10.25951/4784

Language:

polski

Type:

tekst

Access rights:

tylko w Oddziale Informacji Naukowej

Format:

application/pdf