Obiekt

Tytuł odmienny:

Прецедентные высказывания в русском обыденномдискурсе (функционально-прагматический анализ)

Abstrakt:

Niniejsza praca zawiera wyniki funkcjonalno-pragmatycznych badań leksykalno-semantycznych i dyskursywno-pragmatycznych nad używaniem pospolitych wypowiedzi precedensowych w rosyjskim dyskursie potocznym. W pracy doprecyzowane są pojęcia dyskursu i makrodyskusku ze stanowiska metodologii funkcjonalno-pragmatycznej: dyskurs jest rozumiany jako funkcjonalno-pragmatyczny wariant doświadczenia lingwosemiotycznego, makrodyskursy zaś jako podstawowe pragmatyczno-funkcjonalne typy dyskursu. Zostały omówione cechy charakterystyczne dyskursu potocznego, znajdującego się wg typologii funkcjonalno-pragmatycznej na pograniczu makrodyskursu powszedniego (pospolitego) i społeczno-etycznego (publicznego). Przyjęto również, że dyskurs potoczny jest lingwosemiotyczną formą przeniesienia doświadczenia powszedniego do publicznej sfery życia człowieka. Na zasadzie zróżnicowania procesów nominacji i predykacji zostały wyodrębnione leksykalne jednostki nominatywne i predykatywne (precedensowe). Szczegółowo omówione zostało zagadnienie precedensowości pod względem istoty, przyczyn powstawania i celów użycia na tle towarzyszących mu zjawisk cytatowości i intertekstualności. Szczególna uwaga została poświęcona wypowiedziom precedensowym, rozumianym jako jednozdaniowe (rzadziej o charakterze jedności ponadfrazowej) odtwarzalne jednostki językowe o charakterze predykatywnym. Materiał badawczy obejmuje powstałe w różnych typach makrodyskursów, lecz posiadające cechy powszednio-pospolite precedensowe wypowiedzi, które funkcjonują w rosyjskim dyskursie potocznym. Z reguły są to jednostki niekodyfikowane i nie opisane w słownikach języka rosyjskiego. Materiał badawczy w znacznej mierze został zebrany podczas obserwacji uczestniczącej, a częściowo pochodzi z badań korpusowych, słowników oraz sieci Internet. Ogólna liczba wypowiedzi precedensowych poddanych analizie oscyluje wokół liczby 15 000, natomiast liczba wypowiedzi precedensowych poddanych analizie bezpośredniej przekracza 5000 jednostek. Dane jednostki zostały poddane analizie funkcjonalno-pragmatycznej, w ramach której powstała szczegółowa typologia wypowiedzi precedensowych. Podczas analizy uwzględniony został szereg czynników: począwszy od pragmatyki dyskursywnej (na podstawie której wszystkie tego typu jednostki zostały podzielone na komunikatywne (utylitarne) oraz kognitywno-kulturowe), poprzez pragmatykę intencjonalną i intencjalną (co pozwoliło podzielić pierwsze na grupę ekspesywów i preskrytpywów, a drugą – na dowcipy („quasi-pouczenia”) oraz zabawy słowne) aż do szczegółowej analizy semantycznej i formalno-derywacyjnej każdego z wymienionych typów wypowiedzi precedensowych, co umożliwiło ustalenie ich zasadniczych różnic teleologicznych. Podstawowym wnioskiem teoretycznym stało się ustalenie konstruktywno-ekspresywnego oraz konstruktywno-wolitywnego charakteru komunikatywnych wypowiedzi precedensowych oraz ludyczno-socjalizującego i estetyczno-ornamentalnego charakteru precedensowych wypowiedzi kulturowo-kognitywnych.

This paper presents the results of functional-pragmatic, lexical, semantic and discursive-pragmatic research on the use of common precedent expressions in Russian colloquial discourse. The paper clarifies the concepts of discourse and macro-discourse from the point of view of functional-pragmatic methodology: discourse is understood as the functional-pragmatic variant of the linguosemiotic experience, whereas macro-discourses as basic pragmatic-functional types of discourse. It discusses the characteristics of colloquial discourse, which according to the functional-pragmatic typology is found right on the borderline of the common (colloquial) and socioethical (public) macro-discourse. Furthermore, colloquial discourse was assumed to be a linguosemiotic form of transferring everyday experience to the public sphere of human life. Based on the differentiation of nomination and prediction processes, lexical nomination and predictional (precedent) units were extracted and the idea of precedence in terms of its nature, root causes and purposes of use was discussed in detail in the context of the accompanying phenomena of quotability and intertextuality. Particular attention was focused on precedent expressions, defined as one-sentence (less frequently characterised by super-phrasal unity), reproducible language units of predicative character. The research material includes utterances that had been made in different types of macro-discourses, but which display the characteristics of a common, colloquial precedent expressions that function in Russian popular discourse. These units are typically uncoded and not included in Russian dictionaries. The research material was largely collected during participatory observation and partially obtained from corpus research, dictionaries and the Internet. The total number of precedent expressions analysed oscillates around 15 000, while the number of precedent expressions subject to direct analysis exceeds 5000 units. The selected units were subjected to a functional and pragmatic analysis, which was used to delineate a detailed typology of precedent expressions. During the process, a number of factors were taken into account, from discursive pragmatics (based on which all such units were divided into communicative [utilitarian] and cognitive-cultural), through intention- and intent-based pragmatics (which made it possible to divide the former into a group of expressives and prescripts, and the latter – into jokes ("quasi-admonitions") and wordplays), to a detailed semantic and formal-directional analysis of each of the mentioned types of precedent expressions, which made it possible to determine the fundamental teleological differences between them. The basic theoretical conclusion was to establish the constructive-expressive and constructive-volitive character of communicative precedent expressions, as well as the ludic-socialising and aesthetic-ornamental character of cultural-cognitive precedent expressions.

Uwagi:

Zawiera bibliografię

Identyfikator:

oai:bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl:8683

Katalog komputerowy:

kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

rosyjski

Uzyskany tytuł:

doktor

Data uzyskania stopnia:

22.10.2020

Instytucja nadająca tytuł:

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Promotor:

Leŝak, Oleg (1962- )

Dziedzina nauki:

Dziedzina nauk humanistycznych

Dyscyplina naukowa:

Językoznawstwo

Wydział:

Wydział Humanistyczny

Typ:

rozprawa doktorska

Prawa dostępu:

tylko w Oddziale Informacji Naukowej

Stan publikacji:

niepublikowana