Object

Alternative title:

The impact of socio-economic factors on the incidence of cancer in Poland and the assessment of social and individual losses caused by cancer deaths using the lost years of life index

Abstract:

Wstęp: Choroby nowotworowe stanowią coraz większe obciążenie zdrowotne i ekonomiczne społeczeństwa. Istotne wydaje się więc nie tylko zwiększanie wiedzy na temat diagnostyki i leczenia, ale także rozszerzanie zakresu analizowanych czynników potencjalnie wpływających na ryzyko chorób nowotworowych oraz uwzględnienie w analizach skutków dodatkowych wskaźników epidemiologicznych umożliwiających bardziej wszechstronną ocenę obciążenia chorobą. Cel: Celem pracy jest analiza wpływu czynników społeczno-ekonomicznych na zapadalność na choroby nowotworowe oraz określenie potencjalnych strat spowodowanych zgonami w wyniku chorób nowotworowych poprzez: • ocenę potencjalnego wpływu wybranych czynników społeczno-ekonomicznych na ryzyko wystąpienia trzech najczęściej występujących w Polsce nowotworów złośliwych; • określenie społecznych i indywidualnych strat spowodowanych zgonami w wyniku jedenastu najczęściej występujących chorób nowotworowych przy zastosowaniu wskaźnika umieralności, YPLL (Years of Potential Life Lost, potencjalne utracone lata życia) oraz średnich YPLL; • analizę podstawowych wskaźników epidemiologicznych na przestrzeni ponad 20 lat na przykładzie nowotworu złośliwego trzustki. Materiał i metody: Źródło danych epidemiologicznych stanowią Krajowe Rejestry Nowotworów. Dane na temat terytorialnego zróżnicowania wybranych czynników społeczno-ekonomicznych pochodzą z Badania Spójności Społecznej 2015 opracowanego przez Główny Urząd Statystyczny. Zależność pomiędzy wskaźnikami zachorowalności na wybrane nowotwory a zmiennymi społeczno-ekonomicznymi zanalizowano za pomocą korelacji rangowej Spearmana. YPLL obliczono poprzez pomnożenie liczby zgonów przez pozostałą oczekiwaną długość życia przy zastosowaniu metody zaproponowanej w badaniu Globalnego Obciążenia Chorobami 2015 (GBD, Global Burden of Disease). Średnie YPLL obliczono dzieląc YPLL przez liczbę zgonów z powodu danego nowotworu.
Wyniki: Statystycznie znamienną pozytywną korelację zaobserwowano pomiędzy izolacją społeczną, ubóstwem warunków życia oraz ubóstwem wynikającym z braku równowagi budżetowej a ryzykiem zachorowania na nowotwór złośliwy płuca, oraz niskim zaangażowaniem religijnym a ryzykiem zachorowania na nowotwory złośliwe płuca i piersi. Statystycznie znamienną negatywną korelację wykazano pomiędzy ubóstwem dochodowym a ryzykiem zachorowania na nowotwór złośliwy piersi, stowarzyszeniowym kapitałem społecznym a ryzykiem zachorowania na nowotwór złośliwy płuca, oraz kapitałem towarzysko-sąsiedzkim a ryzykiem zachorowania na nowotwory złośliwe piersi i jelita grubego. W 2015 roku największy udział w liczbie YPLL z powodu zgonów spowodowanych chorobami nowotworowymi miał nowotwór złośliwy płuca (23,6%). Dla nowotworów złośliwych mózgu, jajnika, płuca oraz piersi obciążenie społeczne przedstawione jako wartości procentowe całkowitych YPLL okazało większe niż sugerowane przez procentowy udział w umieralności z powodu tych nowotworów. Liczba nowych przypadków i zgonów oraz surowe wskaźniki zachorowalności i umieralności z powodu nowotworu złośliwego trzustki w Polsce w latach 1996-2018 wykazywały tendencję wzrostową, natomiast standaryzowane i specyficzne dla wieku wskaźniki zapadalności i umieralności wykazywały tendencję spadkową. Całkowite YPLL wynikające z umieralności na nowotwór złośliwy trzustki były o 23% wyższe w 2018 roku w porównaniu z rokiem 1996, z kolei wartość średnich YPLL zmniejszyła się. Wyniki te sugerują, że główny wpływ na kierunek zmian mają rozmiar oraz struktura wiekowa populacji.
Wnioski: • Wyniki badania ukazują różny poziom korelacji pomiędzy czynnikami społeczno- ekonomicznymi a ryzykiem zachorowania w zależności od lokalizacji nowotworu i dostarczają dodatkowych informacji wyjaśniających mechanizm tych interakcji, takich jak np. sprzyjanie rozwinięciu środowiskowych czynników ryzyka nowotworów czy ograniczanie dostępu do opieki zdrowotnej oraz programów profilaktycznych. Poznanie roli oraz odpowiednia modyfikacja czynników społeczno-ekonomicznych stwarza zatem realną możliwość zmniejszenia zapadalności na wybrane choroby nowotworowe. • YPLL i średnie YPLL stanowią cenne uzupełnienie rutynowo raportowanych statystyk umieralności z powodu chorób nowotworowych. Ukierunkowanie działań na zapobieganie oraz leczenie nowotworów związanych z najwyższymi YPLL i średnimi YPLL mogą mieć wyraźny wpływ na wydłużenie oczekiwanego przeżycia oraz znacznie ograniczyć obciążenie społeczne wynikające z przedwczesnych zgonów. Zastosowanie normatywnych standardowych tabel przeżywalności rekomendowanych w badaniu GBD 2015 umożliwia porównanie obciążenia chorobą na poziomie międzynarodowym, eliminując różnice wynikające z użycia alternatywnych, np. specyficznych dla danego kraju, tabel przeżycia. • Długoterminowa analiza zapadalności i umieralności na nowotwór złośliwy trzustki w Polsce oraz ocena obciążenia chorobą sugerują, że główny wpływ na kierunek zmian mają rozmiar oraz struktura wiekowa populacji. Wykazanie związku pomiędzy starzeniem się społeczeństwa a zwiększoną zapadalnością i umieralnością na nowotwór złośliwy trzustki w Polsce może okazać się pomocne dla ustawodawców w ustalaniu rosnących potrzeb zdrowotnych wśród populacji osób starszych oraz tworzenie programów profilaktycznych skierowanych do osób młodszych.


Introduction: Cancer constitutes a growing health and economic burden on the society. Therefore, it seems important not only to increase the knowledge about cancer diagnosis and treatment, but also to expand the range of analysed risk factors including those that are potentially avoidable, as well as to estimate additional epidemiological indicators, allowing a more comprehensive assessment of the burden of disease for individual patients and for the society as a whole. Aim: The aim of the study is to draw attention to the socioeconomic aspect of cancer by: • assessing the link between selected socioeconomic variables and risk of three most frequent cancer sites in Poland, • determining the societal and individual losses due to deaths from the eleven most frequent cancer sites in Poland using mortality rates, Years of Potential Life Lost (YPLL) and mean YPLL, • analysing basic epidemiological indicators over a period of 20 years on the example of pancreatic cancer. Material and methods: The source of epidemiological data were the National Cancer Registries. Data on the territorial variation of selected socioeconomic factors came from the Social Cohesion Survey 2015 prepared by the Central Statistical Office. The relationship between incidence rates of selected cancer sites and socioeconomic variables was analysed using Spearman's rank correlation. YPLL were calculated by multiplying the number of deaths by remaining life expectancy applying the method used in the Global Burden of Disease study 2015. Mean YPLL were calculated by dividing YPLL by the number of deaths from a given cancer.
Results: A statistically significant positive correlation was observed between social isolation, living conditions poverty, poverty following a lack of budget balance and lung cancer risk; and low/no involvement in religious activity and lung and breast cancer risk. Statistically significant negative correlation was found between income poverty and breast cancer risk; high level of association-based capital and lung cancer risk; and high level of friend- and neighbour-based social capital and breast and colorectal cancer risk. In 2015, lung cancer accounted for the largest share of YPLL due to cancer-related deaths (23.6%). For brain, ovarian, lung, and breast cancers the societal burden presented as percentages of total YPLL turned out to be greater than suggested by the percentage of mortality from these cancers alone. The number of new cases and crude incidence rates of pancreatic cancer in Poland from 1996 to 2018 showed an increasing trend, while standardized and age-specific incidence rates showed a decreasing trend. Total YPLL resulting from pancreatic cancer mortality were 23% higher in 2018 compared to 1996, whereas the mean YPLL value has decreased. These results indicate that the overall incidence of pancreatic cancer is influenced mainly by the population’s size and age structure.
Conclusions: • The results of the study show different levels of correlation between socioeconomic factors and cancer risk depending on the location of the cancer and provide additional information to explain the mechanism of these interactions, such as favouring the development of environmental cancer risk factors or limiting access to health care and screening programs. Understanding the role of socioeconomic factors and their appropriate modification at national and regional levels constitutes a feasible opportunity to reduce the incidence of selected cancers. • YPLL and mean YPLL may provide a valuable complement to routinely reported cancer mortality statistics. Use of the normative standardized survival tables recommended in the GBD 2015 study allows comparison of disease burden at the international level, eliminating differences due to the use of alternative survival tables, such as country-specific survival tables. Targeting prevention and treatment of cancers associated with the highest YPLL and average YPLL can have a clear impact on extending expected survival and significantly reducing the societal burden of premature deaths. • Long-term analysis of pancreatic cancer incidence and mortality in Poland and assessment of the burden of the disease suggest that the main influences on the direction of change are the size and age structure of the society. Demonstrating the link between the aging of the population and increased incidence and mortality of pancreatic cancer in Poland may be helpful for legislators in identifying the growing health needs among the elderly population and creating preventive programs aimed at younger people.

Additional notes:

Zawiera bibliografię ; Zawiera ilustracje ; Streszcz. ang.

Identifier:

oai:bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl:8662

Computer catalogue:

click here to follow the link

Language:

pol

Degree name:

doktor

Date obtained:

5.12.2022

Degree grantor:

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Supervisor:

Kozieł, Dorota

Reviewer:

Gujski, Mariusz Adam ; Stec, Rafał ; Wysocki, Wojciech Maria

Field:

Dziedzina nauk medycznych i nauk o zdrowiu

Scientific disciplines:

Nauki medyczne

Faculty:

Collegium Medicum

Type:

rozprawa doktorska

Access rights:

tylko w Oddziale Informacji Naukowej

Publication status:

niepublikowana